Mûsâ b. Nusayr (19-97/640-716) da İslâm tarihinin ilk asrında yaşamış önemli fatih komutan ve valilerden birisidir. O, Emevîler döneminde vali olarak tayin edildiği Ifrîkıyye ve Mağrib bölgelerinde gerçekleştirdiği bir çok fetihlerle devletin sınırlarını Atlas Okyanusu’na kadar ulaştırmış ve Akdeniz’deki bazı önemli adaları fethetmiştir. Tanca valisi Târık b. Ziyâd’la birlikte üç yıl gibi kısa bir süre içinde jeopolitik açıdan çok önemli bir ülke olan ve Müslümanların Avrupa’ya geçiş noktasında bulunan İspanya’yı (Endülüs) fethetmiştir. Tam ismi Mûsâ b. Nusayr b. A bdurrahman b. Zeyd’dir. Kaynaklarda künyesi “Ebû Abdirrahman” olarak geçmektedir.1 Mûsâ b. Nusayr, Hz. Ömer’in hilâfeti zamanında 19/640 yılında doğmuştur.2 Gerek temel kaynaklarda, gerekse çağdaş araştırmalarda genel olarak kabul edilen husus, Mûsâ b. Nusayr’ın Lahm kabilesine mensup olduğu veya bu kabilenin azatlısı olduğudur. Ayrıca o, hayatının ilerleyen yıllarında Ümeyyeoğullarının hizmetinde harac görevlisi, komutan ve vali olarak görev aldığı için bazı kaynaklarda Ümeyyeoğullarının azatlısı olarak ifade edilmiştir. Mûsâ b. Nusayr’ın babası olan Nusayr Hıristiyan birisiydi. Hz. Ebûbekir döneminde İslâm komutanı Hâlid b. Velid’in fetih hareketleri sırasında ele geçirildi. Nakledildiğine göre Hâlid b. Velid, 12/633 yılında Aynu’t-Temr3 kalesini kuşatmış ve yapılan savaş sonunda kaleyi fethetmişti. Buradaki bir kilisede İncil okuyan 40 kişilik grubu esir almıştı. İşte Nusayr da bu esirler arasındaydı. Nusayr’ın asıl ismi Nasr idi, küçültme (tasgîr) şeklinde “Nusayr” denildi. Târık b. Ziyâd, Mağribu’lAksâ bölgesinde de faydalı hizmetlerde bulundu ve Mûsâ b. Nusayr’a yardımcı oldu. Mûsâ b. Nusayr, Tanca16 şehri ve civarını 89/708 yılında fethetti ve Tanca valiliğine azatlısı Târık b. Ziyâd’ı tayin etti. Onun yanına 17.000 Arap ve 12.000 Berberî asker bıraktı. Daha önceki dönemlerde Antakya, Kayseriyye, Askalan gibi limanları ele geçiren Müslümanlar buralarda gemi yapım işine önem verdiler.17 Mûsâ b. Nusayr ise bu limanlardan uzak bir mesafede bulunan Tunus bölgesinde gemi yapımı için bir tersane kurmaya karar verdi. Tersanenin inşâsı tamamlanınca orada 100 tane gemi yapılmasını istedi. Mûsâ, Sicilya adası üzerine birkaç sefer düzenledi. Her ne kadar büyük bir ada olan Sicilya’nın tamamı fethedilmemiş olsa da, bu adaya ait Uliyye ve Saragosa fethedilmiştir. Sardunya18 adası da Mûsâ b. Nusayr tarafından fethedildi. Akdeniz’de İspanya’ya yakın iki küçük ada olan Mayorka19 ve Minorka20 ile civardaki irili ufaklı adalara genel bir ifade olarak “Malyâr adaları” ismi verilmektedir.21 Mayorka ve Minorka adaları İspanya ile Sicilya adası arasındadır. Nakledildiğine göre Mûsâ b. Nusayr bizzat 89/707-708 yılında bu adalara sefer düzenlemiş ve bunları fethetmiştir.22 Bu deniz seferine Müslümanların ileri gelenlerinden bir çok kimsenin katılması sebebiyle İslâm tarihinde “Ğazvetü’l-Eşrâf” adı verilmiştir.23 Mağribu’l-Aksâ fetihlerini tamamlayan Mûsâ, halife Velid’den izin alarak Endülüs’ün fethine yöneldi. 91/710 yılında Berberî asıllı.