Öncelikle şunu belirtmek istiyorum. Sarıkamış çok büyük bir kahramanlık destanıdır. Savaşan o insanların biraz önce arkadaşının donduğu gördüğü halde ve bir süre sonrada kendisinin de donacağının, o karların altında kalacağını bildiği halde savaşa devam etmeye çalışanların müthiş bir kahramanlık destanı. Ölecekleri bildikleri halde bu ülke toprakları için bir şeyler yapmaya çalışan o aziz şehitlerin mezarları bile olmamıştır.

1914 yılında gerçekleşen savaşta kara gömülerek hayatını kaybeden 90 bin askerimizin kemikleri, 1963 yılında o dönemde üçüncü ordu komutanı olan Refik Tulga tarafından toplatılmış ve onlara şehitlikler yapılmış. Bu çok hazin bir öyküdür aslında. O zamanlarda ikinci vatanımız olan Balkanlar yeni kaybedilmiş. 250 bin kişiyi Balkanlarda şehit vermişiz. Bu rakamdan sonra 90 bin kişinin karlara gömülerek hayatlarını kaybetmesi, büyük bir insan kaybıdır. Elde ettiğim bilgiler doğrultusunda bir şeyle daha karşılaştım. O da beni son derece sarstı ve üzdü. Enver Paşa bütün kanıtları yok etmesi Türk halkının, Sarıkamış olayını 8 yıl 5 ay 13 gün geç öğrenmesine neden olmuş. Sibirya’da esir düşen Yarbay Şerif İlden, savaştan döndükten sonra 1922 yılında bir gazetede anılarını yayınlamaya başladıktan sonra Türk halkı Sarıkamış’ta bu kadar şehidin verildiğini öğreniyor. Bir insan, bir gencini vatan için savaşa gönderiyor ve gönderdikleri bu gençlerden hiç haber alamıyorlar. Akıbetini bile bilmiyorlar.

Sarıkamış’a gidenlerin kimliklerine bakıldığı zaman ise Muş, Erzurum, Erzincan, Van gibi illerin çevresinden gelen yoksul insanlar olduğu görülüyor. Ben bunları çok net bir şekilde gördüm. Araştırmalarım sonucunda bunlar bende çok derin ve asla unutamayacağım izlerin oluşmasına neden oldu.

Emekli Astsubay, Araştırmacı ve Yazar Bahri Kılınçel