ROMADA KOLEZYUM İtalya'nın başkenti Roma'da bulunan Flavianus Amfitiyatro olarak da bilinen Kolezyum bir arenadır. Usta bir komutan olan Vespasianus tarafından MS 72 yılında yapımına başlandı ve MS 80 yılında Titus döneminde tamamlandı. Daha sonraki değişiklikler Domitian hükümdarlığı zamanında yapılmıştır. Kolezyum'un içi [1] İmparatorlar burada Roma halkını eğlendirmek için ve biraz da kendi eğlenceleri için gladyatör dövüşleri düzenlerdi. Bunlardan başka pek çok halk gösterileri, taklit deniz savaşları, hayvan avcılığı, infazlar, meşhur savaşların yeniden canlandırılması, klasik mitolojiye dayanan dramalar olurdu. Kolezyum daha sonra barınma yeri, iş dükkânları, dini kışlalar, istiham, taş ocağı, Hıristiyan türbesi olarak çeşitli amaçlarla kullanıldı. Asıl adı Arena iken, sonradan, girişteki heykelin adını aldı. 7 Temmuz 2007 tarihinde, Dünyanın Yeni Yedi Harikası'ndan biri seçildi. Günümüzde depremden dolayı harap vaziyette olmasına ve taşlarının çalınmasına rağmen Kolezyum, Roma İmparatorluğu'nun uzun zamandan beri ikonik sembolü olarak görülür. Bugün modern Roma'nın en çok turist çeken yerlerinden biridir. Ayrıca Roma Katolik Kilisesi ile yakın bağlantıya sahiptir. Paskalya öncesi Cuma günü Papa amfitiyatroda fener alayı düzenler. Kolezyum, Paris Bordone Kolezyum'un resmi de İtalya'da basılan 5 sent/euro bozuk parasının arkasına basılmıştır. Kolezyum'un orijinal adı Amphitheatrum Flavium idi. Sık sık Flavium Amphitheater olarak da adlandırılırdı. Yapı Flavium Hanedanlığı döneminde yapıldığından, orijinal ismi bu uygarlığın adından gelir Kolezyum; (orijinal dilindeki adı Collesseum) ya da Flavianus Amfi tiyatro, İtalya’nın başkenti Romada bulunan bir amfi tiyatrodur. Dünya üzerinde bilinen en büyük amfi tiyatrolardan birisi olan antik anıtın yapımı, milattan sonra 80 yılında bitmiştir. Dış duvarının yüksekliği 50 metreden biraz daha az olan yapının çevresinin boyutu hakkında pek bir bilgi bulunmamaktadır. Yapının alt kısmında gladyatör ya da yabani hayvanların arenaya getirildiği yollar bulunmakta, üst tarafı ise katmanlı bir amfi tiyatro özelliği göstermektedir. Açılışında binlerce hayvan kurban edilen ve hatıra paraları bastırılan yapı konum olarak tam anlamıyla Romanın merkezinde (kalbinde) bulunmaktadır. Klasik tarzdaki Yunan amfi tiyatrolarının aksine bir yamaca yaslanmayan ve serbest duran yapı aynı zamanda Roma mimarisi ve mühendisliği açısından ortaya çıkartılmış en görkemli yapılardan bir tanesidir. Yapılma amacı halkı ya da dönem dönem imparatoru eğlendirmek olan anıtta yaygın olarak gladyatör dövüşleri düzenlenmiştir. Halk gösterileri, taklitler, infazlar, savaş canlandırmaları, sembolik hayvan avları için de kullanılmış olan yapı Roma imparatorluğu döneminin sembolü olup en çok turist çeken mekanı olmuştur. Aynı zamanda dönem dönem dini bir merkez olarak ta kullanılan yapı Papa tarafından başlatılan kutsal haç yolu ayininin başlangıç noktasıdır. Tahmini olarak 50 ile 80 bin arasında izleyici ağırlama kapasitesiyle inşa edilmiş yapı nerdeyse iki bin yıldır ayakta kalmasına rağmen oldukça zorlu dönemler geçirmiştir. 200lü yıllarda büyük yangınlara maruz kalan ve önemli onarım aşamaları geçiren yapı 1700lü yılların sonuna değin genel anlamıyla bütünlüğünü korumuştur. 1800 ve 1900lü yıllarda toplamda beş kere çeşitli bakım ve restorasyon çalışmaları yapılan anıt için kurtarma amaçlı çeşitli projeler gündeme gelmiştir. Anıt için son olarak 2011 yılında yapılması planlanan yenileme, onarım ve bakım planı tasarlanmıştır. 4755_kolezyum Tarihsel döngü içinde dönem dönem İmparator tarafından halkı tembelliğe alıştırdığı gerekçesiyle, Katolik Kilisesi tarafından kutsal sayılması nedeniyle, bazen de yetkililer tarafından bakım ve onarım gerekçeleriyle ziyaretçilere kapatılmıştır. Günümüzde bazı büyük sanatçılar tarafından konser verilebilecek bir mekân olarak tercih edilse de yapının durumu buna elvermemiştir. Aynı zamanda nasıl oluştuğu konusunda çeşitli görüşler olan bir bitki varlığı olan yapının bazı bölgelerinde onlarca farklı türde bitkiler yetişmektedir. Her yıl binlerce insan tarafından ziyaret edilen yapının beğenilirliği ve tarihsel değeri oldukça yüksek seviyededir. Artık bir kültür öğesi durumuna gelmiş olan yapı çok sayıda filme, bazı şarkılara ve birkaç video oyununa konu olmuştur. Konu olduğu filmler içinde en bilineni ve yapıyla ilgili sahnelerin en yoğun olduğu Gladyatör filmidir. Film için mekânın belirli aşamalarda belirli kişiler tarafından incelemeleri yapılmış ve elde edilen bilgilerden yola çıkılarak oldukça yüksek oranlı bir benzetim oluşturulmuş ve yapının 180li yıllardaki tahmini görüntüsü elde edilmiştir. Filmde tarihsel olarak gladyatör dövüşleri denilince akla gelen isim olan Maximus 180li yıllarda bu arenada benzetim sayesinde dövüştürülmüştür. Ama günümüzde büyük bir kısmı yıkılmış ve taşları dağılmış olan yapının taşlarının bir kısmı ise anı biriktirme meraklısı turistler tarafından çalınmıştır. 1980’li yıllarda UNESCO Dünya Mirası listesine alınmış olan yapı, İtalyanın en önemli tarihi mekânlardan birisi olup İtalyada basılan 5 sentlik bozuk paranın üzerinde yer almaktadır. Yapı aynı zamanda 1940lı yılların sonunda İtalyada kaldırılan idam cezasının etkisiyle uluslar arası bir kampanya sembolü olmuştur. Yapı günümüzde de bazı stadyumlara, kütüphanelere, salonlara ve tiyatrolara ilham kaynağı olmuş ve bu yapıların planları tamamen bu dev anıtın planı örnek alınarak yapılmıştır. Bu tarihi anıt 2007 yılında İsviçre kaynaklı bir organizasyon tarafından yaptırılan oylamalar sonucu Dünyanın Yeni Yedi Harikasından birisi olmayı başarmıştır. Kolezyum, Roma başta olmak üzere dünyanın en ünlü turistik yapılarından biridir. Yapımına M.S 72 yılında, İmparator Vespasian’ın başladığı amfitiyatro, sekiz yıl sonra Titus tarafından açılmıştır. İnanışa göre bu ünlü yapı adını İmparator Nero’nun Colossus Neronis adı verilen 30 m yüksekliğindeki devasa heykelinden alır. Roma Forumu’nun hemen doğusunda inşa edilen Kolezyum, 55.000 izleyicinin giriş yapabileceği 80 arklık girişlere sahiptir. Tiyatro amacı ile kullanıldığı zamanlarda bu izleyiciler yerlerine sınıf farklarına göre oturtuluyorlardı. 188 metre uzunluğu, 156 metre genişliği ile devasa bir yapı olan Kolezyum, sadece tiyatro oyunları için değil, hayvan dövüşleri, idamlar ve gladyatör mücadeleleri için de kullanılmıştır. Gladyatör mücadeleleri o günlerde çok popüler olan bir aktivitedir. Genellikle kölelerden, mahkumlardan ve suçlulardan oluşan gladyatörler arasında birkaç kadın gladyatör de vardı. Zengin fakir herkesin izlediği bu mücadeleler kimi zaman imparator tarafından da takip edilmekteydi. Kolezyum’um görkemli törenlere sahne olan açılışında bile 5000’den fazla hayvan, bir o kadar da insan öldürülmüştür. Afrika’dan getirilen yabani filler, aslanlar ve aç bırakılıp insanlara salınan ayılar oyunlar boyunca ilgi çekiyordu. 450 yıldan daha uzun süre gladyatör dövüşleri, vahşi hayvan avları ve idamlardan sonra Kolezyum’un kemer altları; ağıllar, ahırlar ve kaleler ile doldurulmuş ve taşları yağmalanmıştır. Kolezyum’dan sökülen taşlar farklı yerlerde kullanılmıştır. İlgisizlik ve yağma ile tahrip olsa da yapı halen Roma başta olmak üzere İtalya’nın en ünlü ve önemli gezi noktalarından biridir Roma Forumu’nun doğusunda yer alan Kolezyum’un etrafında bir çok önemli yapı yer almaktadır. Arco di Costantino (Konstantin Takı), Arco di Tito (Titus Zafer Takı), Domus Aurea, Circo Massimo, Traianus Sütunu ve Traianus Pazarları çevrede bulunan en önemli gezi noktaları arasında yer alır.